İshal (Diare)

Son Güncelleme 5 Haziran 2024 by Op.Dr Ramazan Tarık ÜNSAL

İshal (Diare)

İshal için tam tanım yapmak zordur. Sulu dışkılama, dışkı miktarında artma ya da dışkılama sıklığında artma ishal olarak kabul edilmektedir. İshalli kişiler günde 250 gramdan fazla dışkılar ve bunun en az yüzde 70’i sıvı haldedir. Dünya Sağlık Örgütü, bir günde üç defadan fazla sulu dışkılamayı ishal olarak tanımlamaktadır. Anne sütüyle beslenen bebeklerde ise her zamankinden daha sık ve sulu dışkılamayı ishal olarak kabul etmektedirler.

İshalde (diare), bağırsağın yüzeyindeki mukoza tabakası hasar görmüştür. Bu duruma genelde mikroplar ya da bir çok reaksiyonun gerçekleşmesini sağlayan enzimlerin azalması neden olur. Bu enzimin adı laktazdır. Laktaz, sütte de bulunan karbonhidrat yapısındaki laktozu sindirmemizi sağlar. Bu enzim azalırsa, laktoz vücuda geri emilemez ve suyla birleşir. Bu da ishalin artmasına neden olur. Bu durumda dışkılama normal bir biçimde yapılamaz. Çok ağır ishal vakalarında günde 13-14 litre kadar sıvı kaybedilebilir. Bu miktar, insandaki kan hacmine eşittir. Az miktarda ağrılı ve kanlı ishal, dizanteri olarak bilinir.

İshalli hastalıklar beslenmenin bozulmasına ve sıvı kaybına yol açar. Dünyada 5 yaşından küçük çocuklarda 1 milyara yakın ishal vakası görülmekte ve bu çocuklardan 2.5 milyona yakını ölmektedir. En büyük sebebi ise kaybedilen sıvıdır. Özellikle iki yaşından küçük çocuklarda ölüme yol açar.

HASTALIĞIN BELİRTİLERİ

• Sıvı dışkılama,
• Acil dışkılama isteği ve büyük abdestini tutamama,
• Fazla dışkılama,
• Susuzluk,
• Bulantı ve kusma,
• Ateş yükselmesi,
• Halsizlik,
• Karın bölgesinde ağrı ve gaz, ishalin genel belirtileridir.

Bu belirtileri ishalin şiddetine göre sıralayabiliriz. Az miktarda sıvı kaybedildiğinde susuzluk ortaya çıkar. Vücut ağırlığının ortalama %4’ü kaybedilmiştir. Orta derecede sıvı kaybedildiğinde ağızda kuruma, idrar miktarında azalma, huzursuz bir ruh hali görülür. Sıvı kaybı, vücut ağırlığının %7-8’i kadardır. Fazla sıvı kaybedildiğinde ise belirtiler şiddetlidir ve vücut ağırlığının %10’u kadar sıvı kaybı vardır.

İSHAL NE GİBİ SORUNLARA YOL AÇAR?

İshalde, bağırsak içinde ilerleyen dışkı, her bölümde kalması gereken süreden daha az kalır. Böylece yeterince sindirim yapılamaz. İnsan bağırsağındaki bakteriler her zaman zararlı değildir. Bazı bakteriler, sindirime yardımcı olur. Bunlar yararlı bakterilerdir. Fakat mikroplu ishal durumunda, kalın bağırsağa gelen protein yapısındaki maddeler zararlı bakteriler tarafından kullanılır. Bu da zararlı bakterilerin büyüyüp gelişmesine, yararlı bakterilerin görevini yapamayıp, sayısının azalmasına yol açar.

Bütün bunlar vücudun sindirim işlevinin bozulmasına neden olur ve hastayı rahatsız eder. Bu durumun önüne geçmek için, yararlı bakterileri koruyacak prebiyotikler kullanılabilir. Dünyada bir tane prebiyotikli ishal maması vardır. Adı Prebiyotikli Humana HN’ dir.

İSHAL TEDAVİSİ

İshal tedavisi, ishale neden olan faktöre göre değişmektedir. Bakterinin neden olduğu ishal durumunda, hastanede ve doktor tarafından tedavi yapılmalıdır. Bebekler için tehlikeli olabilir. Hemen tedavi edilmesi gerekir. Bu durumda uygun antibiyotik tedavisi yapılır. Bakterinin yol açtığı ishalde ateş yükselir ve genelde ishal kanlıdır. Prebiyotikli ishal mamasının kullanılması da gereklidir.

Mikrobun neden olmadığı ishal genelde hafif seyirlidir. Ateş yükselmesi ya da dışkıda kan görülmez. Antibiyotik ya da herhangi bir ilaç tedavisine gerek yoktur. Bu ishal, beslenme ya da hava değişiminden dolayı olmuştur. İshal maması, tedavi için yeterlidir.

İshalden korunmak için mutlaka yemekten önce ve sonra elleri yıkamak gerekir. Bebeklerin de temizliğine dikkat edilmeli, ayrıca bebeğin altı değiştirildiğinde mutlaka eller sabunla yıkanmalıdır.

İSHALLİ ÇOCUKLAR YA DA BEBEKLER İÇİN NE YAPILABİLİR?

İshalli çocuklarda sıvı kaybını karşılamak için su ve sulu içecekler verilmelidir. Ayran, çorba, meyve suyu verilebilir. Fakat henüz anne sütünden başka besin kullanmayan bebekler, daha fazla emzirilmelidir. Bebek içebildiği zaman, suyu kaynatıp soğuttuktan sonra bebeğe verebilirsiniz.

Bebeğin beslenmesine devam edilmelidir. Anne sütü içen bebekler, daha sık emzirilmeli, anne sütü almayan bebeklerde ise beslenme önceden olduğu gibi devam ettirilmelidir. Ek besin almaya başlamış en az 6 aylık bebeklerde ise yoğurt, püre, et gibi besinler verilebilir. Meyve suyu içirilebilir. Çocuk mutlaka iyi beslenmelidir. Öğün sayısını arttırılabilir.

Ayrıca ishal için bazı risk faktörleri bilinmektedir. Biberonla beslenme ve ilk 6 ay anne sütü dışında besinler alma, ishalli hastalıklara yakalanma ihtimalini arttırır. Bunların yanında hijyene önem verilmelidir. Tuvaletten sonra eller sabunlanmalı ve kirli sular kullanılmamalıdır. İshal ortaya çıktıktan sonra ise, beslenmesi kesilen bebekler, en az iki kere kusanlar, 6-7 defa sulu dışkılayan bebekler ve 1 yaşından küçükler çok fazla sıvı kaybeder. Bu bebekler daha fazla risk altındadır.